“Creatief denken, dat is toch vrij denken? Zonder barrières? Ga je nu leren hoe je dat in een proces aanpakt? Creativiteit in een schema, is dat geen ultieme paradox?” Zomaar wat reacties wanneer ik vertel dat ik de opleiding Verdieping Toegepaste Creativiteit bij de School of Creative Thinking ga volgen. Wie de basisopleiding Toegepaste Creativiteit bij de School of Creative Thinking heeft gevolgd, weet al hoe het procesmatig benaderen en beheersen van creativiteit een boost geeft aan mensen, ideeën en resultaten. Overtuigd als ik ben van de positiviteit, de kracht en de zin van creatief denken, popel ik om te starten met deze opleiding.
Verwondering
Dag 1 kijk ik vol bewondering naast me. Een van de medecursisten tekent al haar aantekeningen in zo’n tempo, zó verhelderend uit: de verbeeldende kracht spat van de pagina’s naast me af. Op het moment dat ik gevraagd word een blog over het opleidingstraject dat voor ons ligt te schrijven, stel ik dan ook voor om samen met deze verbeelder te werken. Gelukkig ziet de betekenaar, Fransje, het ook direct voor zich.
Creativiteit, bepaald door je dna?
Onze groep is lekker divers: we bewonen de Benelux van noord tot zuid, omvatten de bouwjaren van circa 1965 tot 1990, werken zelfstandig of in loondienst. Wat ons verbindt, is de wens om het creatieve proces (nog beter) in de vingers te krijgen. In de week voorafgaand aan de opleiding hebben we een FourSight formulier ingevuld dat ons inzicht geeft in de persoonlijke voorkeur voor de trajecten binnen het creatieve proces. Let op het woord voorkeur! Creativiteit is geen vast statistisch gegeven. Oefenen = evolueren.
Je denkvoorkeur kan invloed hebben op je effectiviteit, relaties en resultaten. Ik blijk een aanjager. “De aanjager is van mening dat er tussen de geboorte van een spannend concept en de uitvoering ervan weinig tijd moet zitten. Aanjagers kunnen zich verbeteren door iets meer tijd te besteden aan het controleren van de feiten en het verfijnen van ideeën.” Hoe waar. Mijn persoonlijk leerdoel is: leren de tijd en rust te nemen, de groep te voelen en te zien, om langer stil te staan bij de werkelijke vraag en bij de juiste formulering hiervan. Überhaupt iets langer stilstaan, zou al leuk zijn. Voorbeeldfiguren voor mijn persoonlijk leerdoel, Verhelderaars genoemd binnen de FourSight-methodiek, zijn schaars in deze groep; we beschikken over welgeteld één persoon met een voorkeur voor de verhelder-stap. We zijn met een vrijwel homogene groep aanjagers. De uitzonderingen, die ene doener en die ene verhelderaar krijgen een drukke rol als leermeester voor de anderen. Boodschap aan mezelf na de FourSight-sessie: neem tijd (en geef anderen de tijd) om tot de juiste vraag te komen, opties te overwegen en te evalueren.
CPS: Creative Problem Solving
Het CPS-model is een tool om creatief denken bewust aan te zetten, te provoceren, in plaats van te gaan zitten wachten op dat ene idee. Het CPS is de leidraad voor deze opleiding en we starten dit blok met het fysiek doorvoelen van het proces. De 6 stappen in de drie fases: verhelderen, transformeren en implementeren zijn verdeeld over de ruimte. Het kompas van het hele proces, ‘het inschatten van de situatie’ ligt in het middelpunt van de ruimte. Het is deze middenstip waar alle subgroepen elkaar en zichzelf steeds weer tegenkomen. Wat zien we onszelf nu doen? Hebben we de creatieve mindset überhaupt nodig voor deze vraag?
Adem in – adem uit
Binnen elke processtap – verhelderen, transformeren en implementeren – divergeren en convergeren we. Eerst kwantiteit, dan focus op kwaliteit. Als een ademhaling. Ook om de visie te verkennen en de vraag, uitdaging of oplossing te formuleren divergeren en convergeren we. Adem in: veelheid – adem uit: uitverkiezen. Thank god, we hebben nog 5 blokken te gaan om dit te leren beheersen, het ons eigen te maken en in de rol van facilitator vloeiend in te kunnen zetten. En onthoud bij dit alles: inzichten en ideeën zijn net als dromen, ze vervliegen waar je bij staat.
Creativiteit in de nauwe steeg
Ooit is de formulering ‘creativiteit in een nauwe steeg’ me bij gebleven. Gooi een stelling in een – zelfs maar licht creatieve – groep en je hebt in no-time 100 ideeën bij elkaar. Maar hoeveel van die ideeën zijn bruikbaar wanneer de vraag/ probleemstelling niet helemaal helder is? Zonder richting kan iedereen 360 graden de kant op gaan die de groep toevallig op dat moment opgaat. De kans dat je raak schiet, en je creatieve oplossing daadwerkelijk het geschetste probleem oplost of daadwerkelijk de vraag beantwoordt, is klein. De verhelderfase bakent de steeg af, en brengt het echte doel steeds duidelijker in beeld. Met een aanzienlijk hogere kans op bruikbare ideeën.
Creativiteit is nutteloos zonder kritische evaluatie. In de basisopleiding Toegepaste Creativiteit hebben we al kennisgemaakt met de COCD Box. Wat mij betreft de fijnste selectietool om alle ideeën met de groep in te delen: kansrijk of kansloos. Waarbij iedereen gehoord wordt en ideeën niet snel uit het oog verdwijnen.
Alsof onze hoofden nog niet tollen van alle input, inspiratie, structuurelementen en inzichten, staan er dit blok twee lezingen op het programma. Marc Heleven neemt ons mee in een creatieve zoektocht door het world-wide-web. Anders kijken, brainstormtechnieken loslaten op een lijst van vernieuwende zoekwoorden, om met een lijst van frisse ideeën het startsein voor daadwerkelijke innovatie te geven. Marc heeft een jaloersmakend beroep gecreëerd, wie wil de dagen nou niet doorbrengen met brainstormen, kansrijke ideeën bundelen, en zo innovatieve paden te schetsen waarmee je de klant inspireert en verrijkt. Nieuwsgierig? Check zijn boek ‘Not invented here’.
Er is meer intelligentie op aarde
Waar zijn we in hemelsnaam de standaard IQ-norm zo gaan waarderen dat we de andere intelligente vormen uit het oog zijn verloren? Ja, we kijken ook best vaak naar het EQ. Waarschijnlijk omdat we iets misten, omdat we aanvoelden dat het resultaat van de IQ-test te eenzijdig is. Maar de lezing van Frits Schoeren, verbonden aan aMI (associatie Meervoudige Intelligentie) geeft ons een zoveel bredere visie op intelligentie. Kinesthetische intelligentie, muzikale-ritmische, visueel-ruimtelijk en naturalistische intelligentie zijn vormen die, wanneer ze herkend en erkend worden, kunnen inspireren en zorgen voor een completer zelfbeeld en hogere eigenwaarde. Het geeft meer inzicht in hoe je je intelligentie, en die van anderen, kunt benutten. Ken je je draken? Waar ligt je voorkeur? En wat kun je daarmee? Het besef dat er meerdere vormen van intelligentie zijn te benoemen is een bron van herkenning en erkenning. Ken jezelf en bedenk wat je wilt doen, laten of laten doen. Vier de verschillen!
De kracht van woorden
Ik sluit het blok af met een hoofd vol opties, kansen, mogelijkheden. Alles kan wèl. En met een versterking van het belang van de juiste woorden. De lading van het woord dat je kiest, is niet te onderschatten. Als communicatieadviseur/ tekstschrijver is de juiste boodschap overbrengen mijn vak: ik hou van Nederlands, ik hou van taal. Van woorden kan een grote overtuigingskracht uitgaan, maar het omgekeerde is ook waar. Van woorden als ploegen, voortslepen of aan een dood paard trekken, gaat niemands energie stromen. Uitzonderingen daargelaten. Met de sleutelwoorden in elke fase van het creatieve proces verruim je je toolbox met de mogelijkheid precies het juiste woord te gebruiken om dat deel van het proces aan te spreken en er energie op te geven. Zonder het proces uit te hoeven leggen, stuur je impliciet door het juiste woord in te zetten. En dat daagt me uit, dit wil ik echt vlekkeloos leren beheersen.
Op naar blok 2!
– Mariel de Jong [tekst]
– Fransje Immink [illustratie]
* Dit is het eerste deel van zes artikelen waarin Mariel, deelnemer aan editie 2020 van de opleiding Verdieping Toegepaste Creativiteit, verhaalt over haar ervaringen. Prachtig geïllustreerd door haar studiegenoot Fransje. De opleiding heette toen Applied Creativity Advanced Program.
