Wanneer het tweede blok van onze opleiding start, zijn hotels en restaurants dicht en groepsbijeenkomsten verboden. Dat betekent dat de opleiding niet door kan gaan. Of toch wel? In onze groepsapp wordt de School of Creative Thinking uitgedaagd: Een creatieve opleiding heeft toch vast een creatieve oplossing om de opleiding wel door te laten gaan? Dat is niet tegen dovemansoren gezegd: blok 2 wordt opgedeeld in Zoom-meetings, online inloopsessies en individuele – en groepshuiswerkopdrachten. We zoomen, hubben en Murallen wat af. Maar wat missen we de groep, de gezelligheid, het leren van elkaar, de lol. En de diepgang, want het is nogal een verschil of je je voor een opleiding drie dagen in een hotel kunt onderdompelen in het creatief denken, of dat je thuis zit, en je met je gezin thuiswerken, thuis-‘schoolgaande’ kinderen en alle overige dagelijkse aandachtvreters combineert met ‘ergens een uurtje’ vinden om creatiever te leren denken.
A creative mind is a joy forever
Creativiteit is niet iets wat je aan en uit zet. Creatief denken zou zich niet moeten beperken tot louter de geagendeerde tijd en de muren van een brainstormruimte. Waar deze opleiding naartoe wil, is dat creatief denken los van de tijd, waar dan ook, onderdeel is van je denken, van je benadering van de dingen: dat is een ‘creative mindset’. Volgens Erik op ten Berg, ook zo’n rot van een trainer die je eigenlijk live wilt zien om te leren van zijn schat aan ervaringen, leent juist het CPS-model zich voor ‘advanced creative thinking’. Want wanneer gedachtegangen, processen, etc. stroperig worden, maakt gericht creatief denken het verschil.
Verhelderen
Blok 2 gaat over het verhelderen van de vraag; het verkennen van de visie en het formuleren van de uitdaging. Wat zien we onszelf doen? Wat is ons lonkend perspectief, onze stip op de horizon? Welke gedachte is het meest kansrijk voor de toekomst, van welke ambitie komen we in beweging? De verhelderingstap in CPS helpt te focussen op opties. Juist omdat je weet dat ideeën genereren en acties bepalen verderop in het proces aan bod komen, kun je dat deel lekker loslaten en in deze stap beter focussen op opties, visies en alternatieve toekomstbeelden. Hoe helderder de ‘vraag’, hoe beter de opdrachtgever kan aangeven of je op het juiste spoor zit. En des te meer kans dat er op het eindpunt van jouw denderende ideeëntrein ook echt iemand op die trein zit te wachten.
Erik op ten Berg introduceert twee verschillende benaderingswijzen om een visie te verkennen. De ‘Buffalo way’, de manier van de grondleggers van het CPS-model uit de eighties; recht door zee en daarmee ook wel productief. We bedenken spontaan en geholpen door externe inspiratie (Google, trendanalyses, media) zoveel mogelijk opties op het thema Vitaliteit van medewerkers: Het zou geweldig zijn als onze medewerkers… Onze groep gooit de online Mural snel vol met opties, ieder vanachter de eigen pc, vanuit een geïmproviseerde thuiswerkplek. We komen een eind, maar ik mis de dynamiek en flow van samen brainstormen.
De tweede verkenningstechniek is een meer visionaire, naar binnen gekeerde, dromerige staat. We ervaren hoe het is om vanuit het gevoel naar alle mogelijke opties te kijken. Dromen, durven, de sky is niet de limit… Kijken in een glazen bol waarbij je verkent waar je eigenlijk naartoe wilt. Mijmeren! Mijn tweede natuur. We maken een moodboard van beelden die voor ons gevoel passen bij onze toekomst. Wandelend, geïnspireerd door de natuur, met je geest op reis om je verlangen naar de toekomst te verkennen. Om vervolgens zittend onder een boom deze verlangens te verkennen.
Ik vind mezelf terug onder de kastanjeboom in de tuin. Nadat ik alle honden-uitlatende buren heb verzekerd dat het “echt nog goed met me gaat” en ik een iets betere positie uit het zicht van de straat heb gevonden, bevind ik me in een prima mijmer-stand. Na al het verkennende onderzoek is de opdracht ons te concentreren op de woorden die echt bij ons toekomstbeeld passen. Om daarna achter de tekentafel te kruipen voor een hoogstpersoonlijk storyboard van de 5 stappen die ons naar dit toekomstbeeld gaan brengen. Beeld en woord komen samen in deze techniek, verheldering in woord en beeld. Hoe verhelderend en richtinggevend het verlangen uitdenken, opschrijven en uittekenen werkt, maakt deze oefening wel duidelijk. Lonkende vergezichten bereik je sneller wanneer je ze beter in beeld hebt. Zo bereikt onze illustrator Fransje haar lonkende vergezicht – publiceren in een krant – ‘gewoon’ bijna direct nadat ze zich het heeft gerealiseerd.
Spiral Dynamics
Maslow kennen we allemaal, maar een collega van dezelfde universiteit kwam met een ander, intuïtiever, model. De 8 kleuren uit Spiral Dynamics geven je handvatten om te zien wat de heersende cultuur, en daarmee samenhangend de behoefte, is binnen een organisatie of groep. Zo kun je zorgen dat jouw stijl en jouw interventies beter aansluiten bij de mores van de organisatie, van jouw klant, op dat moment. En het geeft ook wat te denken waarom ik soms, ondanks al mijn inzet en al mijn enthousiasme, voelde dat ik toch niet iedereen mee had. Want waar opdrachtgevers aangaven tevreden te zijn, baalde ik van die ene deelnemer die niet ‘aan’ ging. Jeroen van der Weide geeft ons de opdracht om in tweetallen de verschillende kleuren/culturen uit te beelden. En geloof me, alleen al het resultaat van de sketches maakt het de moeite waard om deze opleiding te gaan volgen.
Formuleer de uitdaging
Hoe vaak denk je op het juiste spoor te zitten maar bekruipt je gaandeweg de twijfel. De tweede stap binnen het verkennen van de visie is het precies formuleren van de uitdaging. Conny van der Wouw kan het belang daarvan niet duidelijker illustreren dan met een citaat van Einstein: “If I had an hour to solve a problem and my life depended on the solution, I would spend the first 55 minutes determining the proper question to ask… for once I know the proper question, I could solve the problem in less than five minutes.”
Bij het formuleren van de uitdaging draait alles om strategisch denken, om te kijken welke wegen naar je doel leiden en wat je op die wegen tegenkomt, en achter je laat. Wat staat er in de weg tussen nu en je doel? Ik ben vaak een beetje sceptisch over modellen en schema’s. Je haalt er altijd wat uit, maar er moet ook vrijheid zijn, een vrije interpretatie om het te laten werken voor je. Maar één van de tools om tot de juiste vraag te komen, de ‘abstractieladder’, biedt echt een charmante techniek om door en door te blijven vragen zonder dat het drammerig wordt. Door de ‘Waarom, waarom, waarom’-vragen om te buigen naar: ‘Hoe kunnen we? Wat houdt ons tegen?’ krijg je alternatieven, meerdere manieren waarop je naar het probleem kunt kijken. De abstractieladder vraagt zeker oefening, ik merk dat ik continue terug moet grijpen naar mijn aantekeningen om tot de juiste formulering te komen, maar ik merk ook dat het werkt.
Afijn, aan het eind van dit tweede blok heb ik tegen de kastanjeboom geleund, op anderhalve meter afstand door het bos gewandeld, zo goed mogelijk leertijd gecreëerd en geprobeerd mijn creatieve mind te stimuleren ondanks de corona-hectiek. Maar terwijl blok 2 voorbij zoomde, bekroop me continue de twijfel of online leren de juiste weg is. Ik heb de wens me te verdiepen in de materie, me onder te dompelen in de wereld van het creatieve gedachtegoed, en de droom retegoed in faciliteren te worden. Ik wil met en van de groep leren! Ik ben dan ook superblij wanneer de School of Creative Thinking aangeeft een extra live-dag te organiseren. Een dag waarop we alles nog eens dik overdoen. Toch die gezochte onderdompeling, toch nog live de verheldering in. Onze coördinator Branko Broekman verheldert door ons de fases van het model fysiek te laten doorlopen. Conny laat ons ervaren wat het herformuleren van een vraag of uitdaging kan brengen aan flow, aan energie. Een mooie afronding van de verhelderingsfase die onze ‘creative minds’ een vliegende start geeft voor het genereren van ideeën, de volgende stap in het CPS.
Daarover meer in Blok 3!
– Mariel de Jong [tekst]
– Fransje Immink [illustratie]
* Dit is het tweede deel van zes artikelen waarin Mariel, deelnemer aan editie 2020 van de opleiding Verdieping Toegepaste Creativiteit, verhaalt over haar ervaringen. Prachtig geïllustreerd door haar studiegenoot Fransje. De opleiding heette toen Applied Creativity Advanced Program.